European Film Academy eert Ivens met Hefbrug als Treasure of Film Culture

De European Film Academy (EFA, de Europese tegenhanger van de OSCAR organisatie in de VS) heeft Joris Ivens, De brug (1928) en de hefbrug in Rotterdam opgenomen in de Treasures of European Film Culture. Het is voor het eerst dat een Nederlandse filmmaker en locatie worden opgenomen in een lijst van inmiddels 49 Europese locaties in 24 landen, die van uitzonderlijk belang zijn voor de Europese filmcultuur.Tot die locaties behoren bijvoorbeeld de grote trappen in Odessa uit Eisensteins’ Pantserkruizer Potemkin(1925), de Trevi Fontein ...

Cultuurfonds steunt inventarisatie Ivensarchief

Het Cultuurfonds steunt met 10.000 euro de herinventarisatie van het Joris Ivens Archief. De collectie die de Europese Stichting Joris Ivens sinds 1997 beheert en gedeponeerd is in het Regionaal Archief Nijmegen (RAN), is de afgelopen 27 jaar meer dan verdubbeld in omvang. Die nieuwe aanwinsten en oude collecties worden sinds 2020 door een groep enthousiaste vrijwilligers gecategoriseerd in nieuwe inventarislijsten, nu bij elkaar al 800 pagina's dik. Eerder steunde de gemeente Nijmegen en de provincie Gelderland al het inventarisatieprojec ...

Een nieuwe compositie bij Ivens' De brug

Op 29 februari gaat in het Rotterdams concertgebouw De Doelen een nieuwe compositie bij Ivens' film De brug (1928) in premiere. Componist Hans Koolmees liet zich inspireren door de zwart-wit beelden van de film en de alledaagse geluiden op straat en op het water rondom de huidige Hefbrug

Documentaire 'Indië verloren' toont Nederlandse propaganda en censuur

Nadat Joris Ivens Indonesia Calling (1946) had gemaakt werd hij onmiddelijk beschuldigd van anti-Nederlandse propapaganda. De Veiligheidsdienst stelde ook onmiddelijk voor daarom zijn paspoort in te trekken, niet in 1951, maar al in 1945. In een nieuwe documentaire 'Indië verloren. Hoe een koloniale oorlog te verkopen?' presenteert filmmaker In-Soo Radstake een breed spectrum aan invalshoeken over hoe Nederland die oorlog verkocht, waaronder die van Ben Bot, voormalig minister van buitenlandse zaken. Hij bevestigt dat het de Nederlandse ...

Schenking van Ivensfilms

Onlangs ontving de Ivensstichting zes akten van een werkkopie van de lange documentaire Le 17e parallèle (1968). Laurence Lefèvre overhandigde deze aan André Stufkens in haar huis in Montreuil. Zij heeft deze werkkopie gekregen van haar oudere, in 2022 overleden, zuster Liliane Korb. Op 26-jarige leeftijd verzorgde Liliane Korb de montage van deze film over de vrijheidsstrijd van het Vietnamese volk tegen de Amerikaanse bezetting. Eerder ontving de stichting een kopie van Borinage van het Limburgs Museum. Liliane KorbLiliane Korb (1940) ...

Een schenking en vondsten van werk Anneke van der Feer

Onlangs kreeg de Europese Stichting Joris Ivens een schilderij op koper van Anneke van der Feer geschonken door galeriehouder Joost Bakker. Zij was een van de liefdes van Ivens en haar gehele leven communistisch kunstenares. Een schilderij van haar is in Duitsland geveild voor zevenduizend euro en is waarschijnlijk een portret van de legendarische Piet Laros, commandant van de Nederlandse internationale brigades tijdens de Spaanse Burgeroolrog. Daarnaast zijn wederom 50 tekeningen opgedoken, en dat nadat een jaar geleden 332 tekeningen in schet ...

Bueu internationaal Short Filmfestival eert korte films van Ivens

Het 16e Bueu International Film Festival eert Joris Ivens met zowel een retropectief van korte films als met een geweldige monografie over Ivens, geschreven door de programmadirecteur van het festival, Severiano Casalderrey. Dit boek zal op zondag 17 september worden gepresenteerd, het is de eerste monografie ooit in de Galicische taal en is getiteld: La Expansion del documental a través de los cortometrajes de Joris Ivens (1898-1989).

Indonesia Calling op ceremonie onafhankelijkheidsdag in MuSeaum, Sydney

Op 17 augustus organiseert het MuSeaum in Sydney - ook bekend onder de naam Australian National Maritime Museum - een ceremonie ter herdenking van de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië. Naast enkele presentaties zal Ivens' korte documentaire Indonesia Calling worden vertoond. Op 25 juni j.l. heeft minister-president Mark Rutte eindelijk - na bijna 80 jaar (!) - 'volledig en zonder enig voorbehoud' 17 augustus 1945 als de onafhankelijkheidsdag van Indonesië erkend.

Leonard Retel-Helmrich (1959-2023)

Op 15 juli overleed Leonard Retel Helmrich (Tilburg, 1959), de meest briljante Nederlandse documentaire filmmaker van zijn generatie, tweevoudig winnaar van zowel de Joris Ivens Award als de filmprijs van het Sundance festival. Met zijn zelf ontworpen camera en nieuwe cameravoering – de ‘single-shot-cinema’- heeft hij de filmtaal en filmbeleving blijvend veranderd.

Schenking portret Joris Ivens van Tjerk Bottema

Onlangs heeft Sietze Bottema, kleinzoon van de oudste broer van schilder, graficus en illustrator Tjerk Bottema (1882-1940), een portret van Joris Ivens in krijt geschonken aan de Ivens Stichting. Het is daarmee het derde portret van Ivens dat de Friese kunstenaar heeft vervaardigd en overgeleverd is. In het Joris Ivens Archief bevindt zich al een portret in olieverf en ook het Katwijks Museum heeft een schilderij van hem dat er nauw mee verwant is.

Films van Ivens en foto’s van Krull herenigt in expositie Variétés

Huis Marseille, Museum voor Fotografie in Amsterdam, presenteert tot 22 oktober 2023 bijzondere avant-gardistische en surrealistische foto’s, afkomstig uit het Belgische kunsttijdschrift Variétés uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Naast 43 foto’s van Germaine Krull worden twee films van Joris Ivens permanent op zaal vertoond: Etudes des mouvements (1927, Parijs) en De brug (1928, Rotterdam). De filmbeelden van Ivens en foto’s van Krull sluiten nauw bij elkaar aan, ze gaan niet alleen over dezelfde onderwerpen: metaal, de hefbrug, ...

Thea Ivenspad geopend

Op vrijdagmiddag 8 juni opende rector magnificus Han van Krieken tien nieuwe Campuspaden op het terrein van de Radboud Universiteit, waarvan de naamgeving oud-studenten en promovendi betreft. Onder hen Thea Ivens (1906-1997), een jongere zus van Joris Ivens. Zij was een van de eerste vrouwelijke studenten rechtsgeleerdheid aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en een van de eerste vrouwelijke leden actief in het bestuur van de studentenvereniging Carolus Magnus. Na haar studie verzocht de befaamde Commissie voor de Waaloverbrugging haar ...

Acquisitie Anneke van der Feer en Helen van Dongen

Recent heeft de Europese Stichting Joris Ivens nieuwe materialen voor de collectie geschonken gekregen die betrekking hebben op twee vriendinnen van Joris Ivens: Anneke van der Feer (1902-1956) en Helen van Dongen (1909-2006). Ploni Passieux-Van der Stel overhandigde onlangs een set originele houtblokken, waarmee Anneke van der Feer houtsnedes heeft afgedrukt in de periode 1927-1938. O.a. haar zelfportret, Cheng Fai, de assistent van Joris Ivens, en enkele afdrukken uit de Oekraïne en een portret van de oude vrouw (afdruk in collectie Rij ...

Oud ideaal wordt werkelijkheid: Huis van de Documentaire in Vondelpark

Het Internationaal Documentaire Fetsival Amstrdam (IDFA) begint in december met de verbouwing van het Vondelpark Paviljoen om er in mei 2023 een nieuw Huis van de Documentyaire te openen. Het is al een oud ideaal, niet alleen van het IDFA, maar al verder terug in de tijd, toen Jan de Vaal het Vondelpark tot Filmmuseum inrichtte, waar hij met documentaire filmmakers als Joris Ivens, Bert Haanstra, Johan van der Keuken samenwerkte in het Contact Centrum Film (CCF). Het is op 12 november de honderdste geboortedag van Jan de Vaal, de oprichter van ...

Een korte film over 50 jaar solidariteit tussen Nederland en Quang Tri

Onlangs reisde een inwoner van Montpellier 1200 kilometer naar het Joris Ivens Archief in Nijmegen om zijn biologische vader te zoeken. Er zijn vele redenen waarom mensen de collectie consulteren, maar dit is wel een heel bijzondere aanleding en een zeer persoonlijke. Hij wilde zijn vader zien, die hij nooit heeft ontmoet of gekend, in een film van Joris Ivens uit 1951: De Vrede zal overwinnen.

Een verrassing na zeven decennia
Dit is zijn verhaal. Mijn vader Jean Gratecap overleed in oktober 1955, een half jaar nadat ik was geboren. Mijn moeder en mijn twee zussen, 6 en 8 jaar jong, gingen bij mijn grootmoeder van moeders kant wonen. Toen ik twaalf jaar was vond ik een brief van Jean's moeder waarin zij mij bestempelde als een 'onwettig kind'. Die last heb ik een lange tijd voor mezelf gehouden. Verschillende gebeurtenissen in mijn leven opende deze wond weer en blied mijn twijfels nieuw leven in. Tot het einde van 2020, toen op advies ne met de steun van mijn vrouw Marie ik diverse DNA-testen liet verrichten bij mezelf en een van mijn zussen. Die beantwoordden gedeeltelijk mijn twijfel: we hadden niet dezelfde biologische vader. .

Mijn moeder, nu 92 jaar, legde me uit dat zij zich afkeerde van haar huwelijk toen haar man Jean haar leven heel gecompliceerd maakte. Georges Émon as waarschijnlijk mijn vader, maar omdat mijn moeder altijd ha dgedacht dat hij onvruchtbaar was (hij had geen kinderen met zijn vrouw) kwam ook voor haar dit als een volkomen verrassing.
Mijn onderzoek bracht me eerst in contact met vier neven en een nicht. Met allen heb ik contcat opgenomen en ik werd met name omarmd door een van de neven, Pierre D. Hij vertelde over zijn familie, gaf me foto's, en als speciale gunst liet hij ook een DNA-test verrichten, waaruit onze bloedverwantschap bleek en het biologische vaderschap van Georges definitef vaststelde. Georegs was in 1915 geboren en in 2010 overledne, maar ik heb hem nooit ontmoet en hij eeft nooit van mijn bestaan geweten.

Jean-Pierre Gratecap-Émon in het Joris Ivens Archief, Nijmegen, 30 mei 2022.

Vredesbeweging
Verder onderzoek leidde me naar zijn loopbaan en verblijfplaatsen. Hij was een spoorwegarbeider bij de Franse spoorwegen (SNCF), een zeer actieve militant in de vakbond (CGT) en de Communsistische Partij (PCF). Het scheelde niet veel of hij had de debuterende politicus en latere president Jacques Chirac verslagen in de parlemenstverkiezingen in de Corrèze in 1967 (49,27% versus 50,93%).

Georges Émon was daarnaast in het departement Charente secretaris van de 'Mouvement de la paix' (Vredesbeweging, de Franse tak van het Wereld Vredesberaad). In 1950 was hij lid van de Franse delegatie naar het Tweede Wereld Vredes Congres in Warschau. Deze internationale bijeenkomst zou aanvankelijk in Sheffield plaatsvinden, een symbolische plaats omat deze Engelse stad zwaar geleden had van het bombardement door de Luftwaffe in december 1940. De Britse autoriteiten echter weigerden vele visa van bezoekers, zodat het congres op het laatste moment verplaatst moest worden naar Warschau. Het is dit congres dat centraal staat in Ivens film De Vrede zal overwinnen (1951).

Ik leerde mijn vader te bewonderen en om van te houden, toegewijd als hij was en bleef tot het einde van zijn leven, maar ik miste het zeer dat ik hem nooit levend had gezien.

De Joris Ivens stichting opende haar deuren en ik werd in staat gesteld de Duitse versie van de film te bekijken. Een film die niet elders te zien valt, in ieder geval niet in Frankrijk. In het Centre National du Cinéma français (CNC) wordt in de kluizen een 35 mm. kopie bewaard, maar deze is te kwetsbaar en mag niet bestudeerd worden. Ik ben dan ook buitengewoon dankbaar dat de Ivens stichting de gelegenheid gaf de film te zien.

En daar was hij, springlevend. De cameraman stopte tweemaal om het gezicht van Georges te laten zien, echter niet helemaal. En bij elkaar niet meer dan 1 seconde, terwijl hij aandachtig het congres volgt en applaudiseert. Mijn vader knipoogt naar me, 72 jaar later.*

Ik heb ook een langdurige procedure gevolgd om ook zijn naam te dragen, zodat ik mezelf Jean-Pierre Gratecap-Émon kan en mag noemen.

Nu ben ik bijna aan het einde van mijn queeste, de bevestiging van mijn onwettige status en de ontdekking van mijn opmerkelijke biologsiche vader hebben me bevrijd en tot rust gebracht.

En nu valt me een nieuw geschenk toe. Een Pools filmarchief zal me een nog langere versie van de film bezorgen, die mogelijk nog meer beelden van mijn echte vader laat zien.

Georges Émon draagt de Franse vlag als gedelegeerde tijdens het Vredescongres in Warschau. Bron: 'La CGT en Charente", OV Editions, 1995.

Joris Ivens, filmstill uit De Vrede zal overwinnen: Jean Frédéric Joliot-Curie, Frans natuur- en scheikundige en Nobel Prijs Winnaar (samen met zijn vrouw Irene Joliot-Curie), spreekt het Vredescongres toe, waarvan hij voorzitter was.

* Wie de film One Second (2019) van Zhang Yimou kent zal een overeenkomst zien met dit verhaal. Deze film opent met beelden van een strakblauwe lucht en een harde loeiende wind die het zand van de woestijn wegblaast, Het lijkt een filmisch vervolg op de laatste beelden van Ivens' Het verhaal van de wind (1988). De man die eenzaam door de woestijn rent is een ontsnapte gevangene uit een werkkamp. Vanwege zijn gevangenschap is zijn vrouw van hem gescheidne en wil zijn dochter niets meer met hem te maken hebben. Hij weet dat beelden van zijn dochter te zien zijn in een filmjournaal en hij begint een wanhopige zoektocht en gevecht om die filmbeelden te kunnen zien. Uiteindelijk ziet hij haar voorbijkomen op het scherm: een seconde. De projectionist knipt de twee filmframes met de dochter uit de filmrol en geeft die aan de vader. Maar deze moet deze twee zo felbegeerde en emotioneel beladen stukjes film afgeven aan een Rode Gardist die ze achteloos in de woestijn gooit. Ze verdwijnen snel onder een dikke laag zand. De speelfilm is tevens een ode aan het 35 mm. materiaal, de kilometers lange filmstroken, die nu ook door de tijd zijn weggeblazen.