Bas Maters, Monument voor Joris Ivens op het Joris Ivensplein, Nijmegen. Copyright foto: Henk Braam.

De Arnhemse beeldhouwer Bas Maters (1949-2006) ontwierp in 1990, een jaar na het overlijden van Joris Ivens, in opdracht van de gemeente Nijmegen een groot monument voor de Nijmeegse cineast. Van tevoren had er overleg plaatsgevonden met de gemeente, waarin Ivens had uitgelegd dat hij geen portret van hemzelf op een sokkel wenste.

'Dergelijke beelden op sokkels hebben zoveel kwaad aangericht in de 20e eeuw. Ik wil graag een beeld dat mijn band met de stad uitdrukt, de gemeenschappelijke strijd tegen het fascisme. Het fascisme, waar ik tegen gevochten heb, en het fascisme waar mijn geboortestad zo onder geleden heeft en waarvan het zich moedig bevrijd heeft'. Ik wil graag dat kinderen en ouden van dagen er omheen kunnen spelen. Zoals op de pleinen in Frankrijk, waar er altijd een jeu de boulesbaan is.' Bas Maters heeft zich niet aan Ivens' wens gehouden, maar een monumentale vorm ontworpen, een eenvoudige 26 meter hoge rechthoek van plaatstaal, naar boven toe gebogen, met in de top een opengeklapte cirkel en onderaan een opengeklapt vierkant. Die vierkante opening en deur onderaan stellen de harde randen van het aardse bestaan voor, zo legde maters eens uit. De cirkel bovenaan zou een lensopening van een camera kunnen zijn, of een oog dat naar de hemel kijkt en stelt de verbeelding voor, de blik op het spirituele. 'De 21e eeuw zal de eeuw van het esprit zijn, of ze zal niet zijn', had Ivens een jaar eerder geprofeteerd tijdens zijn toespraak aan de gemeenteraad van Nijmegen, toen hij unaniem tot ereburger werd benoemd. Op het beeld staat een tekst die Ivens in 1987 aan André Stufkens had doorgebeld in verband met een boekje over Ivens: 'Dikwijls, ver weg, bleef Nijmegen, mijn jeugd, altijd dichtbij.' Gelijk na de onthulling door Marceline Loridan-Ivens namen skaters gebruik van het beeld en werd die wens van Ivens vervuld.