Een nieuwe compositie bij Ivens' De brug

Op 29 februari gaat in het Rotterdams concertgebouw De Doelen een nieuwe compositie bij Ivens' film De brug (1928) in premiere. Componist Hans Koolmees liet zich inspireren door de zwart-wit beelden van de film en de alledaagse geluiden op straat en op het water rondom de huidige Hefbrug

Documentaire 'Indië verloren' toont Nederlandse propaganda en censuur

Nadat Joris Ivens Indonesia Calling (1946) had gemaakt werd hij onmiddelijk beschuldigd van anti-Nederlandse propapaganda. De Veiligheidsdienst stelde ook onmiddelijk voor daarom zijn paspoort in te trekken, niet in 1951, maar al in 1945. In een nieuwe documentaire 'Indië verloren. Hoe een koloniale oorlog te verkopen?' presenteert filmmaker In-Soo Radstake een breed spectrum aan invalshoeken over hoe Nederland die oorlog verkocht, waaronder die van Ben Bot, voormalig minister van buitenlandse zaken. Hij bevestigt dat het de Nederlandse ...

Schenking van Ivensfilms

Onlangs ontving de Ivensstichting zes akten van een werkkopie van de lange documentaire Le 17e parallèle (1968). Laurence Lefèvre overhandigde deze aan André Stufkens in haar huis in Montreuil. Zij heeft deze werkkopie gekregen van haar oudere, in 2022 overleden, zuster Liliane Korb. Op 26-jarige leeftijd verzorgde Liliane Korb de montage van deze film over de vrijheidsstrijd van het Vietnamese volk tegen de Amerikaanse bezetting. Eerder ontving de stichting een kopie van Borinage van het Limburgs Museum. Liliane KorbLiliane Korb (1940) ...

Een schenking en vondsten van werk Anneke van der Feer

Onlangs kreeg de Europese Stichting Joris Ivens een schilderij op koper van Anneke van der Feer geschonken door galeriehouder Joost Bakker. Zij was een van de liefdes van Ivens en haar gehele leven communistisch kunstenares. Een schilderij van haar is in Duistland geveild voor zevenduizend euro en is waarschijnlijk een portret van de legendarische Piet Laros, commandant van de Nederlandse internationale brigades tijdens de Spaanse Burgeroolrog. Daarnaast zijn wederom 50 tekeningen opgedoken, en dat nadat een jaar geleden 332 tekeningen in schet ...

Bueu internationaal Short Filmfestival eert korte films van Ivens

Het 16e Bueu International Film Festival eert Joris Ivens met zowel een retropectief van korte films als met een geweldige monografie over Ivens, geschreven door de programmadirecteur van het festival, Severiano Casalderrey. Dit boek zal op zondag 17 september worden gepresenteerd, het is de eerste monografie ooit in de Galicische taal en is getiteld: La Expansion del documental a través de los cortometrajes de Joris Ivens (1898-1989).

Indonesia Calling op ceremonie onafhankelijkheidsdag in MuSeaum, Sydney

Op 17 augustus organiseert het MuSeaum in Sydney - ook bekend onder de naam Australian National Maritime Museum - een ceremonie ter herdenking van de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië. Naast enkele presentaties zal Ivens' korte documentaire Indonesia Calling worden vertoond. Op 25 juni j.l. heeft minister-president Mark Rutte eindelijk - na bijna 80 jaar (!) - 'volledig en zonder enig voorbehoud' 17 augustus 1945 als de onafhankelijkheidsdag van Indonesië erkend.

Leonard Retel-Helmrich (1959-2023)

Op 15 juli overleed Leonard Retel Helmrich (Tilburg, 1959), de meest briljante Nederlandse documentaire filmmaker van zijn generatie, tweevoudig winnaar van zowel de Joris Ivens Award als de filmprijs van het Sundance festival. Met zijn zelf ontworpen camera en nieuwe cameravoering – de ‘single-shot-cinema’- heeft hij de filmtaal en filmbeleving blijvend veranderd.

Schenking portret Joris Ivens van Tjerk Bottema

Onlangs heeft Sietze Bottema, kleinzoon van de oudste broer van schilder, graficus en illustrator Tjerk Bottema (1882-1940), een portret van Joris Ivens in krijt geschonken aan de Ivens Stichting. Het is daarmee het derde portret van Ivens dat de Friese kunstenaar heeft vervaardigd en overgeleverd is. In het Joris Ivens Archief bevindt zich al een portret in olieverf en ook het Katwijks Museum heeft een schilderij van hem dat er nauw mee verwant is.

Films van Ivens en foto’s van Krull herenigt in expositie Variétés

Huis Marseille, Museum voor Fotografie in Amsterdam, presenteert tot 22 oktober 2023 bijzondere avant-gardistische en surrealistische foto’s, afkomstig uit het Belgische kunsttijdschrift Variétés uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Naast 43 foto’s van Germaine Krull worden twee films van Joris Ivens permanent op zaal vertoond: Etudes des mouvements (1927, Parijs) en De brug (1928, Rotterdam). De filmbeelden van Ivens en foto’s van Krull sluiten nauw bij elkaar aan, ze gaan niet alleen over dezelfde onderwerpen: metaal, de hefbrug, ...

Thea Ivenspad geopend

Op vrijdagmiddag 8 juni opende rector magnificus Han van Krieken tien nieuwe Campuspaden op het terrein van de Radboud Universiteit, waarvan de naamgeving oud-studenten en promovendi betreft. Onder hen Thea Ivens (1906-1997), een jongere zus van Joris Ivens. Zij was een van de eerste vrouwelijke studenten rechtsgeleerdheid aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en een van de eerste vrouwelijke leden actief in het bestuur van de studentenvereniging Carolus Magnus. Na haar studie verzocht de befaamde Commissie voor de Waaloverbrugging haar ...

Oost-Indisch Doof

In de televisieserie Oost-Indisch Doof over vergeten of verzwegen verhalen over de periode van de onafhankelijksoorlog in Indonesië 1945-1949 bracht het filmteam van Eendrachtfilms ook een bezoek aan het Joris Ivens Archief. Filmbeelden van Indonesia Calling werden afgewisseld met een interview met André Stufkens en met een van de Nederlandse bemanningsleden, Frans Dehue, van de Stirling Castle. Dit schip komt in Ivens'film in beeld en is een zogenaamd 'mercy-schip' dat tegen de toestemming van de Australische regering geen medische middelen ...

Acquisitie Anneke van der Feer en Helen van Dongen

Recent heeft de Europese Stichting Joris Ivens nieuwe materialen voor de collectie geschonken gekregen die betrekking hebben op twee vriendinnen van Joris Ivens: Anneke van der Feer (1902-1956) en Helen van Dongen (1909-2006). Ploni Passieux-Van der Stel overhandigde onlangs een set originele houtblokken, waarmee Anneke van der Feer houtsnedes heeft afgedrukt in de periode 1927-1938. O.a. haar zelfportret, Cheng Fai, de assistent van Joris Ivens, en enkele afdrukken uit de Oekraïne en een portret van de oude vrouw (afdruk in collectie Rij ...

Boekpresentatie Anneke van der Feer in Axel

Op donderdagmiddag 23 februari om 14.30 uur organiseert 'Het Warenhuis, Museum van Land van Axel', de boekpresentatie van de eerste monografie over Anneke van der Feer. Tot in het najaar laat dit jonge, aantrekkelijke museum in de collectietentoonstelling 'Kleur bekennen' o.a. circa 19 schetsboeken van haar zien, die enkele jaren geleden zijn verworven. Anneke van der Feer (1902-1956) was haar hele werkzame leven kunstenares en was een grote liefde van Joris Ivens, waarmee zij tot aan het einde van haar te korte leven contact had. ...

'Brief aan Joris Ivens' kunstproject Mario Alvarez

Op 19 november opent in kunstruimte h47 in Leeuwarden de expositie 'Brief aan Joris Ivens'van de uit Cuba geëmigreerde kunstenaar Mario Alvarez. Deze eerste tentoonstelling is een compilatie van het werk dat hij hier in Nederland heeft ontwikkeld en dat gaat over emigratie en zijn gevoelens over Cuba.‘De grenzen van mijn landschap’ is de eerste brief die ik aan Joris Ivens richt en is tevens het centrale thema van deze tentoonstelling.

Oud ideaal wordt werkelijkheid: Huis van de Documentaire in Vondelpark

Het Internationaal Documentaire Fetsival Amstrdam (IDFA) begint in december met de verbouwing van het Vondelpark Paviljoen om er in mei 2023 een nieuw Huis van de Documentyaire te openen. Het is al een oud ideaal, niet alleen van het IDFA, maar al verder terug in de tijd, toen Jan de Vaal het Vondelpark tot Filmmuseum inrichtte, waar hij met documentaire filmmakers als Joris Ivens, Bert Haanstra, Johan van der Keuken samenwerkte in het Contact Centrum Film (CCF). Het is op 12 november de honderdste geboortedag van Jan de Vaal, de oprichter van ...

Still uit De wigwam (1912), © CAPI films Parijs

100 jaar geleden filmde Joris Ivens De wigwam.

Honderd jaar geleden, in het voorjaar van 1912, filmde de toen dertienjarige Joris Ivens, zijn eerste korte speelfilm, getiteld De wigwam. De filmopnames vonden plaats in de bossen aan de Heidevenseweg en op de nog onbebouwde heuvels van de Kwakkenberg in Nijmegen. Met deze film start Ivens’ filmloopbaan, die uiteindelijk driekwarteeuw zou beslaan en tachtig filmtitels opleverde. Op vrijdag 29 juni besteedt het festival Il Cinema Ritrovato in Bologna aandacht aan De wigwam, waar de film wordt gepresenteerd in het programma ‘Centi anni fa’.

Joris Ivens speelt als 8-jarige Indiaantje in de tuin van het ouderlijk huis aan de Van Berchenstraat.© Familie archief Nooteboom-Ivens

Belang
De wigwam wordt in de Nederlandse filmgeschiedenis beschouwd als een van de eerste home-movies: amateurfilms die met eenvoudige middelen zijn opgenomen in een familiesituatie. De familieleden Ivens speelden enthousiast de rollen van een blanke farmerfamilie, waarvan de jongste dochter wordt ontvoerd door een kwade Indiaan. De goede Indiaan, gespeeld door Joris Ivens zelf, brengt de dochter weer veilig terug, na een wilde achtervolging. De alternatieve titel luidt dan ook De geschiedenis van een kinderroof in Canada bij Nijmegen De in die tijd luxe en bijzondere filmcamera haalde de jonge Ivens uit de fotozaak van zijn vader Kees Ivens. Hoewel Ivens later verklaarde dat hij met deze vroege film niet de Mozart van de film was, kreeg deze onschuldige jeugdfilm meer belang, omdat er zoveel kenmerken van zijn latere films in voorkomen: de strijd tussen goed en kwaad, met nagespeelde scènes en altijd een Happy Ending. Met name zijn filmtestament Het verhaal van de wind (1988) heeft opvallende overeenkomsten met zijn eersteling, al was het maar omdat hij zelf weer de hoofdrol speelt.

Familie Ivens (Joris Ivens derde van links) als acteurs in de film De Wigwam. © Capi films Parijs

Still uit De dankbaarheid van een roodhuid, één van de inspiratiebronnen voor De wigwam.

Productie
Tijdens de Nijmeegse oktoberkermis van 1911 had de jonge Ivens enkele Cowboy- en Indianenfilms (‘Westerns’) uit de Verenigde Staten gezien, waarin een ontvoering door ‘roodhuiden’ hem mateloos boeide. Door de avonturenboeken van de nog steeds immens populaire Duitse schrijver Karl May raakte de fantasie van Ivens verder op hol. Joris –toen nog George geheten- verplaatste het conflict van de wouden van Canada naar Nijmegen. Het is goed denkbaar dat de eerste proefopnames in de grote achtertuin van het woonhuis van de familie Ivens aan de Van Berchenstraat in Nijmegen zijn gemaakt. Op foto’s uit 1910 en 1911 zien we de jonge Joris achter een filmcamera op driepoot. Op andere foto`s uit die tijd speelt hij Indiaan met tent en paard. Aanwezige familieleden herinnerden zich later nog levendig hoe het paard dwars door het huis naar de achtertuin werd geleid en in de gang de gasleiding van z’n plek drukte, dat voor een gevaarlijke situatie zorgde. Deze beelden in de tuin zijn niet in de uiteindelijke versie terecht gekomen, omdat men besloot op buitenlocaties te filmen in een omgeving die de levensechtheid nog sterk zou verhogen. ‘Voor opnameterrein bleken de bossen om Nijmegen zeer geschikt, vooral met het fijne voorjaarsgroen’, zo meldde het verslag van de eerste publieke vertoning. Het landgoed Heydepark, dat regelmatig in beeld komt, bestaat nog steeds (nu de Goffert), maar de Kwakkenberg, waar de achtervolging plaatsvindt, is onherkenbaar veranderd. Deze terreinen behoorden destijds tot het eigendom van twee vooraanstaande katholieke ondernemersfamilies: de familie Dobbelmann van de gelijknamige internationale zeep- en wasmiddelenfabriek en de familie Jurgens, de grondleggers van multinational Unilever.

Filmkunst
‘Het vertonen van eigen gemaakte locale Kino-opnamen trekt groter belangstelling, dan elke andere film, hoe sensationeel ook’, schreef vader Kees Ivens. De film ontlokte in familiekring en in vakkringen van Kees Ivens dan ook waardering: ‘zeer onderhoudend, interessant en leerrijk’, schreef het fototijdschrift LUX in 1916. Kees Ivens had in 1896 de eerste filmvertoning in Nederland met de Cinématographe van Lumière bijgewoond en voorspelde in de landelijke en lokale pers dat de uitvinding van de film later net zo belangrijk zou blijken te zijn geweest als de uitvinding van de boekdrukkunst. Al vroeg voegde hij een filmafdeling toe aan zijn fotozaak. En toen zijn zoon met zijn handelswaar aan de slag ging schreef hij trots ‘Kinoman’ onder een foto van Joris met filmcamera. Wederom een voorspelling die bleek uit te komen.

J.G.van Caspel, Ivens & Co, fotoartikelen, ca. 1899.

Reclame voor de fotozaak van Kees Ivens.

De Europese Stichting Joris Ivens heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de herkomst van de diverse versies van de film, waarover geen directe bronnen beschikbaar zijn. De wigwam wordt op vrijdag 29 juni door de Nijmeegse stichting gepresenteerd op het filmfestival van oude films in Bologna.

Ivens speelt ook een rol in de expositie Nijmeegse helden op sokkels in het Huis van de Nijmeegse geschiedenis. Tijdens 24 uurs Nijmeegse Geschiedenis op 12 en 13 oktober wordt De wigwam vertoond met lezing.

Tot 30 september wordt tijdens ‘Manifesta 9, de Europese Biënnale voor hedendaagse kunst’ in Genk, Ivens’ film Borinage permanent vertoond.
Het Rijksmuseum bereidt de inrichting voor van een zaal over het modernisme in de 20e eeuw met een compleet vliegtuig, werk van Gerrit Rietveld, Piet Mondriaan en Joris Ivens. De opening wordt volgend jaar verwacht.