"Een ontzettend bijzonder en actueel verhaal." Zo schetst acteur en musicalster Jon van Eerd het muziektheaterstuk waarin hij vanaf 4 mei te zien is: Eisler On The Go. Hij vertolkt de rol van de Duitse componist Hanns Eisler. Bij de premiere op 4 en 5 mei zijn in het Conpagnietheater in Amsterdam ook diverse films en lezingen van en over Joris Ivens, o.a. Regen en Power and the Land..
Jon van Eerd links.
Eisler, Ivens, Brecht, Strand en Robeson,
Eisler ontvluchtte nazi-Duitsland en vond een goed heenkomen in de Verenigde Staten, tot hij van communistische sympathieën werd verdacht en in 1948 werd uitgezet. "De Amerikaanse heksenjacht op communisten was hysterisch. Ze kwam voort uit een ongenunanceerde, blinde angst voor wat er in het land rond zou lopen. Iets wat je ook nu ziet als je naar president Trump kijkt, met zijn houding jegens Mexicanen en mensen uit andere landen die hij niet toe wil laten, zonder redenen", aldus Van Eerd. "Het is zo te vertalen naar wat er nu gebeurt, ook in Nederland. Een politieke discussie is hier soms ook alleen een ordinaire scheldpartij."
In zowel het muziektheaterstuk als de randprogrammering staat de periode 1945-1946 centraal. Het politieke getij kantelde binnen zeer korte tijd, geallieerden die tot voor kort samenwerkten tegen fascistisch Duitsland kwamen in de Koude Oorlog tegenover elkaar te staan. Kunstenaars als Hanns Eisler, Bertolt Brecht, Marc Blitzstein, Joris Ivens, Paul Robeson en Paul Strand, die tijdens de oorlog in de VS werkten, reageerden zowel in hun persoonlijke leven als in hun kunst op deze politieke draaiingen. Ivens, Eisler en Brecht verlieten de VS en kwamen elkaar daarna weer spoedig tegen, eerst in Praag waar zij een aantal maanden samenwoonden en later in Oost-Berlijn. Ivens kwam fotograaf Paul Strand in Parijs tegen, waar hij was neegestreken. Paul Robeson kreeg in de VS een beroeps- en reisverbod, vergelijkbaar met Ivens' inname van zijn papsoort door de Nederlandse regering. Desondanks werkten beide samen aan Lied der Ströme (1954), omdat moderne opnametechnologie het mogelijk maakte dit soort overheidsmaatregelen te omzeilen.
Eisler on the Go
Eisler schreef in het vooroorlogse Duitsland muziek voor stukken van Bertolt Brecht en in de Verenigde Staten voor Hollywoodfilms. Met Ivens werkte hij al in 1932 samen aan de filmmuziek van Komsomol. In 1938 componeerde Eisler, als meest bekwame student van Arnold Schönberg, de filmmuziek bij Ivens' The 400 Million, de eerst score in de twaalftoonstechniek. In 1941 compondeerde Eisler muziek bij Ivens'zwijgende film REGEN. Een experiment dat Eisler beschreef in zijn beroemde 'Composing for film', samen met Adorno.
Nadat hij was uitgezet, uit de VS kwam hij in Oost-Duitsland terecht, waar hij het opnieuw moeilijk kreeg. Zo mocht hij een eigen operaversie van Faust niet uitvoeren. "Hij was ook bepaald geen gemakkelijke man, arrogant en overtuigd van zijn eigen genialiteit. Maar dat maakt niet dat je iemand mag veroordelen", zegt Van Eerd.
Hokjesmentaliteit
Het stuk, naar een script van Paul Oomens, wordt toegespitst op het Amerikaanse proces tegen Eisler. "De dialogen komen gedeeltelijk letterlijk uit de rechtszaak, andere zijn fictie", vertelt Van Eerd. Eislers muziek wordt gebruikt, met oorspronkelijke teksten, maar zo dat het in Eisler On The Go past.
Niet iedere buitenstaander denkt misschien meteen aan Van Eerd bij een bloedserieuze rol als deze, ook al maakte hij indruk als Pilatus in The Passion. "Ik sta altijd overal voor open, maar in Nederland is die hokjesmentaliteit. Heb je veel komedie gespeeld, dan denken ze er vaak niet aan om je voor iets anders te vragen. Ik geniet ervan mensen een vrolijke avond te bezorgen, maar het is zo nu en dan goed je inhoudelijk te verdiepen en een andere kant van het vak te pakken."
Eisler On The Go is een coproductie van KamerOperaProject en New European Ensemble en maakt onderdeel uit van het festival Theater Na de Dam.
Voor het programma op 4 en 5 mei, zie: files/flyer_randprogramma.pdf
