Van Anneke van der Feer (1902 Sneek -1956 Amsterdam), kunstenares en geliefde van Joris Ivens in Amsterdam en Moskou, is niet veel bekend. Wel doken van tijd tot tijd series kunstwerken van haar op in Zeeland. De reden daarvan wordt eindelijk duidelijk, nu de eigenaren van haar werk contact hebben gezocht met de Ivens Stichting.
Kunst
Werk van Anneke van der Feer is o.a. te vinden in de collecties van het Rijksmuseum en Stedelijk Museum in Amsterdam, het Frans Hals Museum in Haarlem, het Gemeentemuseum Helmond en het Zeeuws Museum in Middelburg. In het voetspoor van haar leermeester Harmen Meurs schilderde ze in de sociaal-realistische stijl, maar grover en primitiever. Naast schilderijen in olieverf, vervaardigde ze series houtskooltekeningen en grafiek, met name hout- en linosnedes. Haar lithografie voor Ivens’ film Philips Radio (1931) werd door filmblad Skrien verkozen tot beste Nederlandse filmposter aller tijden.
Liefde
Eind jaren twintig worden Ivens en de lange Friezin met blond haar in een toen modieus jongensachtig kapsel verliefd op elkaar. Haar ouders in Sneek waren niet onbemiddeld, maar zij had zich tegen hen afgezet en was naar Amsterdam vertrokken om kunstenares te worden. Zij is, als ze Ivens ontmoet, al actief bij diverse culturele clubs in Amsterdam, verbonden aan de Communistische Partij Holland en introduceert Ivens, op dat moment adjunct-directeur van de fotozaak C.A.P.I. in de Kalverstraat en amateur filmmaker, bij haar vriendenkring. Fotografe Eva Besnyö fotografeert hen als zij in Westkapelle in hotel De Valk logeren en uitwaaien op het strand en de dijk. Van der Feer verhuist in 1934 met Ivens naar Moskou, omdat er in Nederland nauwelijks opdrachten meer te verwachten zijn. Na anderhalf jaar vertrekt Ivens naar de Verenigde Staten, terwijl Van der Feer een paar jaar langer blijft en via een schilderstudie aan de Vrije Academie in Parijs terugkeert naar Amsterdam.
Hoewel de relatie zo’n ruim zeven jaar heeft geduurd was het volgens sommigen de grote liefde van zijn leven. En waarschijnlijk de minst gecompliceerde, omdat ze geen enkele claim op hem legde.
Veere
Na de Tweede Wereldoorlog trekt Anneke van der Feer gedurende de zomer en het najaar naar Veere, waar dan al een levendige kunstenaarsgemeenschap actief is, de ‘Veerse Joffers’ genaamd, waartoe o.a. Lucie van Dam van Isselt, Ada Góth-Löwith en Claire Bonebakker behoren. Samen met haar nieuwe partner Herman Schutte gaat ze in een piepkleine woning in de Kraanstraat wonen, vlak bij de kade van de vissershaven. Schutte had werk gekregen bij de restauratie van de beelden van het Veerse stadhuis en knapt hun woninkje op. Naast hen woont het vissersgezin Minneboo. De dochter, toen twintig, herinnert haar nu nog steeds heel goed. ‘Anneke van der Feer was een lieve vrouw, hartelijk en dankbaar. Voor ons, de kinderen, maakte ze cadeautjes met Sinterklaas en kerst. Het was in hun huisje armoe troef. Met het weinige geld hadden ze de kleine ruimtes opgeknapt, maar het was vaak koud en dan kwam Anneke zich bij ons opwarmen. Om geld te verdienen schilderde en tekende ze onderwerpen die in de smaak vielen bij het publiek: gezichten op Veere, bloemstillevens en portretten. Toen ik later beviel van mijn dochter heeft ze babyportretjes van haar getekend. Die heb ik later aan mijn dochter gegeven en zij heeft die nog steeds. Ik heb Anneke nog verzorgd toen ze eind 1955 plotseling ziek werd. We hadden eigenlijk nooit eerder gemerkt dat ze het aan haar hart had. Ze is naar het Binnengasthuis in Amsterdam gegaan waar ze op 21 januari 1956 overleed. Na haar overlijden bleef haar werk eerst bij Schutte achter, die niet zo trouw was aan Anneke en ook al een relatie had met tante Jenny, een verpleegster uit Den Haag. Na de dood van Schutte kwam Annekes werk eerst bij Jenny en uiteindelijk, nadat zij was overleden, bij onze familie. Mijn broer, een garnalenvisser, kreeg zo een koffer met vijftig werken, mijn neven en nichten de andere helft en ikzelf heb ook werk gekregen. Een deel is dus verspreid onder de familieleden, een ander deel verkocht aan diverse kunstenhandelaren en wat we het mooiste vonden hebben we nog zelf’.
Joos Bakker van kunstgalerie ‘De vier gemeten’ in Middelburg heeft sinds 2000 diverse werken van Van der Feer gekocht. Op een expositie over de Veerse Joffers in de Schotse Huizen aan de Veerse kade in 2009 hingen o.a. vier van haar portretten, waarop volgens Joost Bakker Joris Ivens, John Fernhout, Eva Besnyö en Annetje Fernhout afgebeeld staan. Zij lijken echter geenszins op de vermelde personen, zodat dit eerder lijkt op wensdenken. Hoewel Anneke van der Feer niet tot de categorie beste kunstenaars behoort en nooit het niveau van Charley Toorop haalde, kon ze toch zeker herkenbare portretten afleveren.
Zo eindigt het werk uit de laatste periode van deze Friezin in Zeeland en is het verspreid onder de Zeeuwen. Zij zou daar waarschijnlijk vrede mee hebben gehad.
Anneke van der Feer, Bieten lossen op de kade van Veere, 1953.
