De zaal van de 20e eeuw (1900-1940) met vooraan het vliegtuig en op de muur ivens` Philips Radio
Op 13 april opent het Rijksmuseum, na een nu al wereldwijd veelgeprezen herinrichting, haar deuren. In de nieuwe zaal van de 20e eeuw wordt permanent Philips Radio (1931) van Joris Ivens gedraaid, als icoon van modernisme. Naast twee schilderijen van Piet Mondriaan, enkele stoelen van Gerrit Rietveld, foto’s van Man Ray en een heus vliegtuig van Frits Koolhoven, laten de beelden uit deze eerste geluidsfilm van Nederland zien hoe Nederland veranderde in een moderne geïndustrialiseerde maatschappij.
Het Rijksmuseum was altijd al de nationale schatkamer, dat kunst en geschiedenis als een eenheid wil presenteren. Die presentatie stokte voorheen met kunstwerken uit het begin van de 20e eeuw. Door aankopen en bruiklenen zijn compleet nieuwe opstellingen gemaakt die zich uitbreiden tot de gehele 20e eeuw. Daarin spelen nieuwe kunstvormen als fotografie, film en design een even belangrijke rol als de oudere kunstvormen. Harm Stevens, conservator 20e eeuw: “We laten film zien als autonome kunstwerken, dus geen ingekorte versies, maar integraal”. De inrichting is ingetogen en stijlvol, de kunstwerken staan centraal, ook al omdat digitale toeters en bellen ontbreken. “De kunst en de voorwerpen moeten het verhaal vertellen. De artistieke en historische standaard wordt mede bepaald door de rest van het museum en die is hoog. We kiezen voor iconische beelden en klassiekers.”
Philips Radio wordt wel de Modern Times van Nederland genoemd, hoewel de humor van Chaplin ontbreekt. Duizenden arme landarbeiders uit Brabant, die een generatie eerder nog als het ware in de Middeleeuwen leefden en werden vereeuwigd in De Aardappeleters van Van Gogh, kwamen als werknemers van Philips plotsklaps in een nieuwe wereld terecht. Indruk maakten de beelden van de glasblazers, wiens wangen tot onmenselijk grootte opbollen. De producten, de Philips radio’s, zorgden zelf ook voor een nieuwe tijd, door massacommunicatie en het doorbreken van culturele- en mentale grenzen.Philips Radio geeft niet alleen een beeld van een modern productieproces, het is ook een fraai staaltje van avant-gardistische vormgeving met soms abstracte, dan weer surreële beelden. De moderne muziek van Lou Lichtveld, aangevuld met nagebootste fabrieksgeluiden en opgenomen in een Franse geluidsstudio, sluit daar bij aan.
Joris Ivens, still uit Philips Radio (1931), Copyright CAPI Films
